(koppel)Kansen zien

Er komen tegenwoordig grote uitdagingen en complexe vraagstukken op ons af. Denk bijvoorbeeld aan klimaatverandering, de energietransitie en de circulaire economie. Deze uitdagingen zijn stuk voor stuk te groot en te complex om binnen individuele sectoren op te lossen.

Om daar echt impact te maken is samenwerking nodig, kennisdeling en co-creatie. Daarbij hebben verschillende branches, sectoren en bedrijven binnen de maatschappij allemaal verantwoordelijkheid.

De vraag is dan eigenlijk “Hoe kunnen we grote maatschappelijke opgaven en ambities tegelijkertijd en in samenhang realiseren?”

Binnen zulke complexe initiatieven spelen 4 issues een belangrijke rol: eigenaarschap, duurzaamheid, machtsverhoudingen en actie.

Deelnemers aan dit soort initiatieven kunnen namelijk verschillende rollen aannemen om de issues te lijf te gaan, variërend van actiegerichte rollen (zoals bijv. die van een change-agent) tot kennisgerichte rollen (zoals de traditioneel onderzoeker).

Echter, in de praktijk ervaren deelnemers praktische spanningen in het omgaan met de verschillende rollen en de daaruit voortvloeiende resultaten. Of beter gezegd; het gebrek daaraan.

Zo is het bijvoorbeeld moeilijk om nauw betrokken te zijn bij co-creatie processen met een actiegerichte rol en tegelijkertijd opgedane kennis goed vast te leggen in een kennisgerichte rol. Je ervaart dan een fundamentele spanning tussen het combineren van actiegerichte rollen en meer kennisgerichte rollen, waarbij deelnemers vooral gericht zijn op kennisvoorziening en verder weg staan van de dagelijkse praktijk of uitvoering.

Het ontbreekt dan vooral aan concrete actie.

Er zit dus nog een groot verschil tussen de theorie van dit soort initiatieven en de uiteindelijke praktijk of uitvoering er van.

Co-creatie

Een naam die ze vaak gebruiken voor de uitvoering van dit soort complexe samenwerkingen en maatschappelijke vraagstukken is Co-creatie.

Co-creatie is een vorm van samenwerking, waarbij alle deelnemers invloed hebben op het proces en het resultaat, zoals een plan, advies of product.

Kenmerken van co-creatie zijn dialoog, gemeenschappelijke raakvlakken, enthousiasme, daadkracht en focus op resultaat.

Voorwaarden voor succesvolle co-creatie zijn dan ook gelijkwaardigheid van de deelnemers, wederkerigheid, openheid en vertrouwen. Aan deze voorwaarden wordt het best voldaan in een gestructureerd en creatief proces onder begeleiding van een ervaren begeleider.

Co-creatie wordt geacht goed bruikbaar te zijn voor het oplossen van complexe vraagstukken en het realiseren van veranderingen.

Maar hoe werkt dat in de praktijk

Het werkt erg sterk om bij zulke complexe initiatieven terug te gaan naar de basis en alle ruis op de lijn zo veel mogelijk te verwijderen. Waar doen we het uiteindelijk voor?

Eerst een stap terug doen om daarna twee stappen vooruit te kunnen zetten. Maar hoe doe je dat en wat is vaak het ontbrekende ingrediënt wat veel partijen over het hoofd zien?

Het antwoord daarop is eigenlijk vrij simpel: Duidelijke (bege)Leiding!

Wanneer een ervaren tafelheer de processen begeleidt, de juiste vragen stelt en zorgt dat de deelnemers uiteindelijk de juiste kant op bewegen is de uitvoering ervan compleet anders. Dan ontbreekt het niet langer aan actie maar wordt er gezamenlijk naar concrete oplossingen en een tastbaar resultaat bewogen. En dat doe je niet zomaar.

Zo brengen wij bijvoorbeeld tijdens onze huidige energietransitie projecten alle energie- initiatieven samen en brengen daarbij afnemers -producenten, beïnvloeders en belanghebbenden in beeld om in een later stadium koppelingsmogelijkheden en gemeentebrede samenwerkingsverbanden te onderzoeken. 

Je kunt hierbij denken aan initiatieven zoals bijvoorbeeld de opschaling en verbinding van lopende en geplande initiatieven, optimale benutting van bestaande infrastructuur of simpelweg het delen van kennis en expertise binnen de verschillende deelnemers.    

Dit heeft bijvoorbeeld al het initiatief GZI Next opgeleverd. Decennia lang was de GZI in Emmen van belang voor de energievoorziening van Nederland. Begin 2018 werd de gasinname in Emmen stopgezet. Dat was hét moment om te kijken hoe de activiteiten op deze locatie op een duurzame manier kunnen worden voortgezet en de bestaande infrastructuur optimaal kan worden ingezet voor het opwekken van duurzame energie en mogelijk het produceren van grondstoffen voor chemie en materialen.

Door eerst een stap terug te doen en vast te leggen wat ieders rol is binnen deze initiatieven, wat zij ter tafel komen brengen en hoe zij even simpel gezegd ‘in de wedstrijd zitten’ schept al direct duidelijkheid en geeft richting. Eerst de kaders helder krijgen voordat er daadwerkelijke stappen gezet kunnen worden.

Voordelen

Als voordelen voor zulke co-creatie initiatieven worden genoemd:

• Er wordt meer draagvlak gecreëerd,
• Hierdoor kan er snel en vanzelfsprekend afstemming en integratie plaatsvinden,
• Er ontstaan inzichten door betere en relevantere kennisdeling,
• Er kan een positieve relatie tussen consument/burger, producent/organisatie/product of omgeving/afnemer/producent ontstaan.
• Er wordt optimaal gebruik gemaakt van de middelen, zoals bestaande infrastructuur en (praktijk)kennis.

Genoeg redenen dus om (koppel)kansen te blijven zien en gezamenlijk te blijven bewegen. Daar is alleen wat goede (bege)leiding voor nodig.