Verlies voorkomen

De afgelopen tijd werd het internationale nieuws erdoor gedomineerd: Donald Trump en het weigeren van zijn nederlaag in de strijd om het Amerikaanse presidentschap. Maar op zich is dat niet vreemd. Net als de meeste mensen is hij een slecht verliezer en weigert hij de positie, die hij jaren geleden heeft gewonnen, op te geven.

Het fenomeen, loss aversion, speelt daarbij een belangrijke rol, Niet alleen in het presidentschap, ons privéleven, maar ook bij veranderingen binnen organisaties is dit van enorme invloed.

Bij iedere poging om zaken te hervormen of te veranderen zijn er mensen die winnen of verliezen ten opzichte van de status quo. En het is een feit dat potentiële verliezers vele malen harder zullen vechten om te beschermen wat ze al hebben, dan de potentiële winnaars zullen vechten voor de nieuwe situatie.

Dit fenomeen maakt grootschalige hervormingen en veranderingen buitengewoon moeilijk te realiseren.

Dit is overigens goed verklaarbaar vanuit onze diepste drijfveren.

3 belangrijke drijfveren

Psychologen onderscheiden, na langdurig onderzoek, 3 elementaire motivaties:

• ‘zelf’.  Waarbij het vooral draait om de vraag: wat wil ik zelf? Ieder mens streeft namelijk naar vrijheid, autonomie en status.
• ‘verbondenheid’: waarbij het draait om de vraag: hoor ik bij de groep? De mens is een sociaal dier en wil per definitie niet alleen staan. Het heeft anderen nodig.
• ‘beheersing’, draait om: hoe krijg ik grip op mijn omgeving? De mens streeft daarnaast namelijk naar zekerheid en voorspelbaarheid.

Deze 3 drijfveren vormen de basis -vaak in verschillende bewoordingen- voor de bekende motivatietheorieën en verandermethodieken. Maar wat daarbij opvallend te noemen is, is het feit dat verschillende gedragswetenschappers vaststellen dat we met deze drie onderwerpen vooral verlies proberen te vermijden.

Het vermijden van verlies

In veel gevallen wordt er bij grote veranderprojecten een enorme winst ten opzichte van de oude situatie of veel (werk)plezier in het vooruitzicht gesteld. Maar er wordt dan aan het feit voorbij gelopen dat winst en plezier mooi lijken, maar verlies en pijn vermijden de primaire drijfveer is van de meeste medewerkers. En ieder mens. Zeker in grote verandertrajecten.

Ons brein heeft vooral een overlevingsmechanisme dat ervoor moet zorgen dat zaken niet fout lopen. Dat we overleven en behouden wat we al hebben. We reageren vervolgens heftig als dit mis lijkt te lopen. Met  ons, met de groep of met onze directe omgeving.

Verliesaversie draait primair om emoties op de korte termijn. De pijn van het hier en nu raakt ons veel meer dan mogelijke winst op termijn.

Deze afkeer van verliezen speelt overigens op bij veel verschillende zaken. Dus niet alleen op bij het echt winnen of verliezen van geld, goederen en andere dingen, maar bijvoorbeeld ook wanneer “de winst” lager uitpakt dan we van te voren hadden verwacht.

In alle gevallen reageren we sterker dan wanneer we hadden gewonnen.

Verliesaversie verklaart dan ook allerlei saboterend en dwars gedrag binnen grote veranderingen binnen de werkomgeving. Zoals gezegd komt dit voornamelijk door de grote waarde die we hechten aan zaken die we al bezitten.

Denk daarbij aan de functie die we vervullen op het werk, de leaseauto die we rijden of het kantoor waarin we ons dagelijks werk doen. We willen dan vooral niet verliezen wat we al hebben, ook al zouden we op termijn iets mooiers of iets beters kunnen winnen.

 “Mensen zijn meer comfortabel met oude problemen dan met nieuwe oplossingen”

Verliezen komt met risico’s

Er treed ook een ander opzienbarend effect op als we het hebben over verlies aversie. Eentje die haaks staat op het niet willen verliezen van wat we al bezitten.

Een groep onderzoekers uit Engeland stelde namelijk in een reeks experimenten vast dat mensen die verliezen tijdens een gokspel niet voorzichtiger worden, maar juist impulsiever gaan handelen. En meer risico’s gaan nemen. Dat is natuurlijk uitermate vreemd als je erover na denkt:  Om niet nóg meer geld te verliezen, gaan we grote risico’s nemen en meer geld inzetten.

Maar ook het vermijden of ontkennen van slecht nieuws kan door verliesaversie worden verklaard. We houden vaak liever de illusie in stand dat het best aardig met ons gaat, dan daadwerkelijk de confrontatie aan te gaan met de staat van onze gezondheid, onze relatie of onze carrière.

Hoe nu verder

Onze obsessie met het voorkomen van verlies is uiteraard niet goed voor verandering, innovatie of alle andere vormen van ontwikkeling die we op dit moment belangrijk vinden binnen het bedrijfsleven.

Echte verandering begint dan ook bij het leiderschap. Effectieve leiders begrijpen dat een verandering niet ontstaat als je zelf niets doet en de angsten niet bespreekbaar maakt. Zij moeten het voortouw nemen, bijvoorbeeld openlijk bespreken wat hun eigen twijfels en ervaringen zijn.

Het betekent namelijk dat we onze natuurlijke neiging tot het verbloemen van fouten, het ontlopen van confrontaties en het vermijden van verlies doelbewust moeten overwinnen.

Met z’n allen.