Leiderschap in crisistijden

Voor een crisis zoals deze bestaan geen draaiboeken. Het leiderschap binnen iedere organisatie wordt dan ook zwaar op de proef gesteld, op een manier die we weken geleden niet voor mogelijk hadden gehouden. 

Het nieuwe werken heeft zijn intrede gedaan, in sneltreinvaart. Bij veel organisaties was er weinig verbinding tussen de leiding en het dagelijkse werk maar sinds de lockdown is deze afstand alleen maar toegenomen. De rest van de maatschappij zit ‘intelligent op slot’, onze reis- en vergadermogelijkheden zijn ingeperkt. Daardoor zal moeten blijken hoe veerkrachtig onze bedrijven zijn en hoe groot ons aanpassingsvermogen is.

De leiders binnen organisaties moeten dan ook niet wezenloos toekijken of op de rem staan, maar juist vooruitkijken naar het herstel en daarin een voorbeeld zijn naar de rest van de organisatie. En de samenleving.

De huidige crisis laat zien hoe vlot we ons gedrag kunnen aanpassen als onze omgeving drastisch verandert. Sociale en fysieke elementen, zoals beelden van coronapatiënten op overvolle IC’s, duidelijke regels van de overheid en het voorbeeldgedrag van andere mensen, hebben razendsnel geleid tot grote veranderingen in de manier waarop we ons gedragen en ons dagelijks werk doen.

Het belangrijkste signaal in dit soort crises blijft het gedrag van andere mensen. Die vorm van communicatie is belangrijker dan alle vormen van verbale communicatie. Wat andere mensen doen is de manier waarop we de risico’s van de situatie communiceren en inschatten. 

De andere kant van de medaille 

Deze uitdagende tijden laten ons zien dat nieuwe (zakelijke) kansen de keerzijde van tegenslag zijn. Op dit moment is de coronacrisis een soort omleiding. Met nare gevolgen aan de ene kant, maar ook positieve effecten aan de andere kant. 

Omdat we niet langer naar kantoor mochten ontdekten we dat we met thuiswerken net zo veel werk konden verrichten als op kantoor. Onderzoek laat zelfs zien dat werken vanuit huis kan leiden tot hogere productiviteit, onder meer door vermindering van het aantal onderbrekingen door collega’s.

Aan de andere kant zijn het vaak juist die onderbrekingen en spontane ontmoetingen die leiden tot werkplezier en nieuwe ideeën. Even snel een vraag stellen aan je collega of vragen wat die gisteravond heeft gedaan. Juist de gesprekjes die te onbelangrijk lijken om er online een meeting voor in te plannen, blijken essentieel voor de onderlinge relaties en voor nieuwe impulsen van het werk. 

Sommige van deze veranderingen willen we dus graag vasthouden terwijl we van anderen graag afscheid willen nemen. Dus hoe gaan we straks verder?

Met goed leiderschap de toekomst tegemoet

De oprichter van Slack, Stewart Butterfield, communiceert dagelijks over de zakelijke gevolgen van de coronacrisis en zijn ideeën voor de toekomst. Maar voordat hij dat ging doen, maakte hij vooral heel duidelijk wat prioriteit heeft. Hij schrijft namelijk:

Als mens maak ik me zorgen om mijn dierbaren en voel ik me diep betrokken bij de miljoenen mensen van wie de banen op de tocht staan en van wie de gezondheid gevaar loopt.

Dat is een mooi voorbeeld van hoe je als leider in deze tijd moet beginnen. Bij tegenslagen komt namelijk het ware leiderschap naar boven en is dit een voorbeeld naar de rest van het bedrijf. En naar de samenleving. 

En in deze tijden is een leider pas écht groot als deze zich kwetsbaar en empatisch durft op te stellen. Juist in tijden wanneer die kwaliteiten naar de achtergrond dreigen te worden gedrongen, moeten we deze eigenschappen blijven belichten. Positieve geluiden in negatieve tijden.

Dat is namelijk het enige waar je werkelijk invloed op hebt. Als leider bepaal jij namelijk elke dag de gewenste houding en spreek je dit gewild of ongewild “hardop” uit naar de rest van de medewerkers. Ik hoef je uiteraard niet te vertellen dat dit in deze tijden natuurlijk een positieve en constructieve houding moet zijn. Negatieve uitingen zullen de situatie alleen maar verergeren.  

Blijf daarom met elkaar praten en blijf vooral luisteren. Vanwege de coronacrisis hebben we besloten om medewerkers op afstand te laten werken, communiceren we massaal via digitale kanalen, houden we virtuele vergaderingen en zijn er opgenomen presentaties. We mailen en appen de hele dag rond. Maar heb jij als leider ook al jouw agenda opengesteld voor iedereen die een “gewoon” gesprek wil?

In alle groepsgesprekken vergeten we namelijk vaak het individu. Na weken van thuiswerken beginnen we het onderlinge contact echt te missen. Dan heb ik het overigens niet over de vergaderingen maar juist om de kleine, ongeplande interacties. Die korte gesprekken die zorgen voor positieve emoties, verbondenheid en creativiteit.

Het nieuwe normaal  

We hebben het massaal over ‘het nieuwe normaal’ dat voor alle mensen binnen de werkomgeving is ontstaan. Voor de één betekent dat er gezinsleden zijn die vechten om de beschikbare internet-bandbreedte, terwijl de jongste kinderen staan te jengelen. Voor de ander betekent het de intensieve zorg voor ouders en familie die tot de risicogroepen behoren. 

Wat het nieuwe normaal voor jou ook moge zijn, laat weten dat gezin, familie en gezondheid op één staan. Dat is leiderschap tonen.

Als de crisis straks afzwakt dan moeten de leidinggevenden de verleiding weerstaan om direct weer vooruit te willen stormen, voordat we hebben teruggekeken om het slagveld te overzien. Want om te winnen in de toekomst, moet je lering te trekken uit het verleden.   

Eerst de neuzen weer dezelfde kant op en bespreken wat er gelukt is en wat er niet zo goed ging. Het is belangrijk om beide te bespreken. Wat goed ging en we dus vaker moeten doen en wat we de volgende keer in ieder geval een heel stuk minder moeten doen.  

Betrek je mensen in dit nieuwe toekomstperspectief en maakt ze verbonden met de visie die jullie als bedrijf hebben voor de toekomst. Neem de tijd, reflecteer en evalueer. Geen crisis is hetzelfde maar bepaalde lessen hebben eeuwigheidswaarde, zeker ook als die uit de Covid-crisis kunnen worden getrokken. En betrokken medewerkers creëer je alleen door ze te betrekken.  

Ik kwam laatst een aansprekende quote tegen: ”Geef leiding alsof je kinderen kijken”. Dat is in mijn ogen dé manier waarop je een bedrijf zou moeten leiden.  

En voor wie thuis werkt is dat waarschijnlijk nog waar ook!