Wij denken vaak dat ons besluit een rationele beslissing is geweest. Terwijl in de praktijk blijkt dat het een besluit was waarbij onze vooroordelen ons zwaar hebben beïnvloedt. Hoe zeker van onze zaak we ook lijken te zijn. 

Op zich is dit niet verwonderlijk aangezien we dagelijks 10.000 (micro) beslissingen nemen. Uit onderzoek blijkt dat ons brein van nature lui is aangelegd en dus bochten afsnijdt om tot die besluiten te komen. Het is daarnaast ook onmogelijk alle beslissingen bewust te nemen met de oneindige stroom aan prikkels en afleidingen die op dagelijkse basis op ons af komen. 

Deze besluiten, waarvan we dus denken ze rationeel te maken, worden beïnvloedt door iets dat ze ook wel Cognitieve biasen noemen.

Professor Daniel Kahneman heeft samen met zijn collega Amos Tvensky uitgebreid onderzoek naar deze biasen gedaan. Uit dit beroemde onderzoek kwam o.a. naar voren dat wij mensen onbewust informatie overschatten, denk bijvoorbeeld aan roken. 

Dat roken slecht is weten de meeste mensen maar deze informatie wordt vaak overschat of onbewust weerlegd. Dan hoor je dingen als ‘Ik ken iemand die 100 is geworden en hij rookte elke dag een pakje per dag’. Dit zijn dan van die populaire stellingen die aangereikt worden om roken te verantwoorden. 

Zo zijn er inmiddels vele cognitieve vooroordelen (biasen) omschreven die onbewust onze beslissingen beïnvloeden.

Ik zal 20 van deze cognitieve vooroordelen voor je op een rijtje zetten:

1. Beschikbaarheid heuristiek

Mensen overschatten het belang van informatie die voor hen beschikbaar is. Iemand zou kunnen beweren dat roken niet ongezond is omdat ze iemand kennen die 100 jaar oud is geworden en 3 pakjes per dag rookte

2. Verankering bias

Mensen zijn in grote mate afhankelijk van het eerste stuk informatie dat ze krijgen. Bij een salarisonderhandeling stelt bijv. degene die het eerste bod doet een bereik van redelijkerwijs mogelijke uitkomsten vast.

3. Bandwagon effect

De kans dat iemand een overtuiging aanneemt, neemt toe op basis van het aantal mensen dat die overtuiging bezit. Hoe meer mensen de overtuiging bezitten, hoe meer mensen die overtuiging klakkeloos zullen aannemen. Dit is een krachtige vorm van groepsdenken en is de reden waarom vergaderingen vaak niet productief zijn.

4. Blinde vlek

Je eigen vooroordelen niet herkennen is een vooroordeel op zich. Mensen herkennen cognitieve vooroordelen veel sneller en beter bij anderen dan bij henzelf.

5. Keuze-ondersteunende vooringenomenheid

Als je iets kiest, heb je de neiging er positief over te voelen, zelfs als de keuze gebreken vertoont. Zoals hoe je denkt dat je hond geweldig is, zelfs als hij andere mensen bijt.

6. De clustering-illusie

Dat is de neiging om patronen te zien in willekeurige gebeurtenissen. Dit is bijv. de oorzaak van verschillende gokfouten. Zoals het idee dat rood waarschijnlijk zal vallen na een reeks rode uitkomsten of het uitblijven van een rode uitkomst bij de roulettetafel.

7. Voorkeur voor informatie

We vertonen de neiging om uitsluitend te luisteren naar informatie die onze vooropgezette mening bevestigt. Dit is een van de redenen waarom het bijv. zo moeilijk is om te discussiëren over beladen onderwerpen als gezondheid, opwarming van de aarde of vaccinatie. We zijn dan vaak al gekleurd door onze eigen mening en staan dan uitsluitend open voor informatie die onze mening bevestigd.

8. Conservatisme vooroordeel

Een neiging om voorstander te zijn van eerder bewijs dan van nieuw bewijs en daaraan vast te houden. Zo waren mensen traag om te accepteren dat de aarde rond was omdat ze hun eerdere begrip dat de aarde plat was stug vasthielden.

9. Informatiebias

De neiging om meer informatie te zoeken waardoor er geen actie ondernomen hoeft te worden. Meer informatie is namelijk niet altijd beter. Met minder informatie kunnen mensen vaak nauwkeurigere voorspellingen doen.

10. Struisvogel effect 

De beslissing om gevaarlijke of negatieve informatie te negeren door onze kop in het zand te steken. Zo blijkt uit onderzoek dat investeerders significant minder de waarde van hun investeringen checken gedurende tijden van economische crisis. 

11. Uitkomstbias 

Een beslissing beoordelen op basis van de uitkomst in plaats van hoe de beslissing precies op dat moment is genomen. Dat je in het casino hebt gewonnen betekent niet dat het een strategisch goede beslissing was om je geld te vergokken. 

12. Overmoedig

Sommigen van ons hebben te veel vertrouwen in onze capaciteiten en dit zorgt ervoor dat we grotere risico’s nemen in ons dagelijks leven. Experts zijn hier overigens meer vatbaar voor dan leken, omdat ze er meer van overtuigd zijn dat ze gelijk hebben.

13. Placebo effect

Simpelweg geloven dat iets een bepaald effect zal hebben, zorgt er vaak voor dat het dit gewenste effect heeft. In de geneeskunde ervaren bijv. mensen die neppillen kregen hetzelfde fysiologische effect als mensen die het echte medicijn kregen. 

14. Pro-innovatie vooroordeel 

Wanneer een voorstander van innovatie de neiging heeft de bruikbare waarde te overschatten en de beperkingen van deze innovatie te onderschatten. 

15. Recentheid

De neiging om recente of nieuwe informatie zwaarder te laten wegen dan oudere gegevens of data.

16. Opvallendheid

Onze neiging om ons te focussen op de gemakkelijkst herkenbare kenmerken van een persoon of concept. Bijv. als je aan de dood denkt, maak je je misschien zorgen dat je door een leeuw wordt verscheurd, in tegenstelling tot wat statistisch gezien waarschijnlijker is zoals verongelijken tijdens een auto-ongeluk

17. Selectieve perceptie

Toelaten dat onze voorkeuren of verwachtingen invloed hebben op hoe we dingen waarnemen.Zo zijn bijv. voetbalfans geneigd alleen de overtredingen van de tegenstander te zien (of die zwaarder te laten meewegen) en niet die van het eigen voetbalteam te zien of (h)erkennen.

18. Stereotypering

Een vooringenomen beeld van een persoon hebben omdat deze gelijkenissen toont met een bepaalde groep mensen en daardoor aannames doen zonder dat je werkelijke informatie hebt over deze persoon. Dit stelt ons in staat mensen snel te identificeren als vriend of vijand, maar wordt in de praktijk te snel gebruikt en vaak misbruikt.

19. Overlevingsvooroordeel

Een fout die ontstaat door ons alleen te concentreren op “overleefde” voorbeelden waardoor we een situatie verkeerd inschatten. Bijv: we zouden kunnen denken dat ondernemen gemakkelijk is omdat we uitsluitend de succesverhalen horen en niet hebben gehoord van al mensen die hebben gefaald

20. Nul-risico vooroordeel

Sociologen hebben ontdekt dat we van zekerheid houden, ook al is dat contraproductief. Het risico volledig elimineren betekent dat er geen kans is dat er schade wordt veroorzaakt en die veiligheid vinden we comfortabel. Ook al weten we dat dit geen vooruitgang zal bieden.

kom In contact

+31 (0)6 4895 2904
jerry@
jerryvanstaveren.nl